Zgodnie z danymi zaczerpniętymi z Głównego Urzędu Statystycznego, w roku 2002 ponad 30% odnotowanych w naszym kraju wypadków przy pracy, nastąpiło podczas prowadzenia prac na wysokościach. Wszelkiego rodzaju prace wysokościowe, w tym wykonywane na dachach płaskich, jako szczególnie niebezpieczne, podlegają obostrzeniom w zakresie przestrzegania przepisów BHP.
Na dachach płaskich mogą być prowadzone prace budowlane, remontowe, konserwacyjne lub montażowe, które ze względu na wysokość nad poziomem gruntu, na jakiej są wykonywane, mogą być niebezpieczne dla pracowników. Zagrożenia powstają zarówno w czasie przemieszczania się w pobliżu krawędzi dachu lub znajdujących się w nim otworów (np. przeszklone kopuły, świetliki itp.), jak i na skutek niewystarczającej wytrzymałości poszycia dachu.
Na potrzeby niniejszego artykułu, warto wyjaśnić, co rozumiemy poprzez pojęcie „dach płaski”, zwłaszcza że nie zostało ono dokładnie zdefiniowane w obecnie obowiązujących przepisach prawa. W praktyce przyjmuje się, że dach płaski, to taki, którego nachylenie połaci jest nie większe niż 120, co stanowi, ok. 20%. Rozgraniczenie na dachy o nachyleniu do 20% i powyżej tej wartości wynika z zapisów Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401), gdzie odniesiono się od rodzaju niezbędnych zabezpieczeń, które chronią przed upadkiem z wysokości.
Do prac prowadzonych na dachach płaskich, w przypadku budynków przekazanych już do użytkowania, podobnie jak w przypadku wielu innych prac prowadzonych na wysokościach, zastosowanie mają przepisy Rozporządzenia Ministra Pacy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z pózn. zm. (tekst jednolity DZ. U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650). Zgodnie z aktem prawnym, przy prowadzeniu takich prac, należy bezwzględnie stosować zabezpieczenia, które chronią pracowników przez upadkiem z wysokości. Zabezpieczenia można podzielić na:
- środki ochrony zbiorowej,
- środki ochrony indywidualnej.
Środki ochrony zbiorowej
Środki ochrony zbiorowej mają za zadanie jednoczesną ochronę grupy ludzi przed zagrożeniami, jakie występują w środowisku w przypadku prowadzenia prac na wysokości. Mają one priorytet stosowania w stosunku do środków ochrony indywidualnej, które powinno się stosować jedynie wtedy, gdy nie ma możliwości uniknięcia lub wystarczającego ograniczenia zagrożeń upadkiem przy pomocy środków ochrony zbiorowej.
Do środków ochrony zbiorowej, w przypadku prac prowadzonych na dachach płaskich należą przede wszystkim balustrady, o ściśle określonych parametrach, tzn. poręczy ochronnej na wysokości 1,1 m i desce krawężnikowej o wysokości 0,15 m. Przestrzeń pomiędzy poręczą a deską krawężnikową, dodatkowo, powinna być zabezpieczona w sposób, który ochroni pracowników przed upadkiem z wysokości (siatki ochronne i siatki bezpieczeństwa lub poprzeczka umieszczona w połowie wysokości pomiędzy poręczą a krawężnikiem). W taki sposób powinno się zabezpieczać zarówno krawędzie dachu, jak i otwory w stropach i ścianach zewnętrznych, gdy ich dolna krawędź znajduje się poniżej 1,1 m licząc od poziomu stropu lub pomostu. Jeśli wokół całej krawędzi płaskiego dachu znajduje się attyka lub zamontowana na stałe balustrada o wysokości min. 1,1 m, nie ma konieczności stosowania zabezpieczeń przed upadkiem z wysokości.
Balustrady mogą mieć charakter stały lub tymczasowy. Zupełnie nowym rozwiązaniem są balustrady wolno stojące, które nie są montowane do dachu, lecz posiadają zamocowane przeciwwagi. Niezależnie od rodzaju, każda balustrada powinna być na tyle wytrzymała, by nie dopuścić do spadania osób prowadzących prace na wysokości. Szczegóły dotyczące ich budowy definiuje § 15 ust. 2 przytoczonego wyżej Rozporządzenia Ministra Pacy i Polityki Socjalnej, a wymagania wytrzymałościowe norma PN-EN 13374.
Środki ochrony indywidualnej
Gdy nie jest możliwe zastosowanie środków ochrony zbiorowej, pracownicy zobowiązani są do stosowania środków ochrony indywidualnej. Dobór odpowiedniego systemu w tym zakresie powinien zostać uzależniony od miejsca i rodzaju wykonywanych prac wysokościowych. W celu ochrony pracowników prowadzących prace wysokościowe na dachach płaskich należy przede wszystkim wybierać systemy, które uniemożliwiają rozpoczęcie spadania. W ich skład wchodzą trzy główne podzespoły, które pełnią odmienne, a zarazem wzajemnie uzupełniające się funkcje:
- uprząż bezpieczeństwa – w tym szelki zabezpieczające oraz pasy biodrowe, czyli część systemu chroniącego, która ma bezpośredni kontakt z ciałem pracownika;
- podsystem łącząco – amortyzujący lub podsystem łączący – w jego skład wchodzą między innymi linki bezpieczeństwa wraz z amortyzatorami i urządzeniami samohamownymi, a także niektóre elementy dodatkowe, jak np. linki pomocnicze;
- podsystem kotwiczący – czyli po prostu urządzenia kotwiczące, które łączą konstrukcję stałą oraz podsystem łącząco – amortyzujący.
Urządzenia kotwiczące zawierają jeden lub kilka punktów kotwiczenia. Ich zadaniem jest umożliwienie przyłączenia systemu ochrony indywidualnej do konstrukcji stałej. Godne naśladowania jest, znajdujące już zastosowanie w praktyce, projektowanie domu w taki sposób, gdzie w konstrukcji dachu uwzględnia się stałe punkty konstrukcyjne, które służą do mocowania urządzeń kotwiczących. Elementy te powinny wykazywać odpowiednią wytrzymałość, która określana jest przez producenta. Rozwiązanie takie pozwala na bezpieczne użytkowanie systemu ochrony indywidualnej podczas różnego rodzaju prac remontowych, montażowych i innych prowadzonych w trakcie użytkowania budynku. Rodzaje urządzeń kotwiczących określa norma PN-EN 795, w której wyodrębniono 5 klas tego podzespołu. Więcej o tym, jak wyglądają środki ochrony indywidualnej można dowiedzieć się, odwiedzając stronę http://protekt.com.pl/.